Dit artikel is door Nelly van der Werff geschreven rond 1996, zwaar gebaseerd op de Encyclopedie van de Tarot van Kaplan.
Tarot is een kaartspel met de opbouw van een standaard kaartspel waarmee je kunt bridgen en klaverjassen, met daaraan toegevoegd 22 troefkaarten en één extra hofkaart. Tarot is tegenwoordig vooral bekend als een hulpmiddel om in de toekomst te kijken. Maar Tarot begon als gewoon kaartspel. In delen van Italië bijvoorbeeld wordt er met Tarot nog steeds gekaart.
Hoe er over tarot werd gedacht
In onderstaand artikel, geschreven in 1996, laat ik zien hoe de tarot is opgebouwd en hoe er over tarot gedacht werd en wordt. Belangrijk omdat het licht werpt op hoe het mogelijk is dat een gewoon kaartspel werd verheven tot één van de belangrijkste esoterische instrumenten van de 20ste eeuw.
Inmiddels weten we veel meer over de geschiedenis van de Tarot, en hieruit is mijn artikel het Ontstaan van de Tarot (geschreven in 2018) voortgekomen.
Opbouw van de Tarot
De Tarot vertoont veel overeenkomsten met het gewone kaartspel dat we allemaal wel kennen van jokeren, pokeren, klaverjassen en bridge. Het gewone kaartspel bestaat uit 52 kaarten en meestal 2 jokers. Het is opgebouwd uit vier kleuren of series; schoppen, klaveren, ruiten en harten. Binnen een kleur hebben we dertien kaarten: de getalskaarten Aas tot en met 10 en drie plaatjeskaarten – boer, vrouw en heer.
De tarot is ongeveer volgens hetzelfde principe opgebouwd. We hebben 56 kaarten die we samen de Kleine Arcana noemen (arcana is Latijn voor geheimen.). Hier hebben we ook vier kleuren of series, alleen noemen we deze niet schoppen, klaveren enz., maar Staven, Kelken, Pentakels en Zwaarden. Ook binnen deze kleuren kennen we de nummering Aas t/m 10 en in plaats van 3 plaatjeskaarten kent de Tarot er 4, binnen iedere serie. Namelijk de Koning, Koningin, Ridder en Schildknaap. De plaatjeskaarten worden over het algemeen de hofkaarten genoemd, maar zijn dus wel onderdeel van de Kleine Arcana.
Dan zijn er nog 22 Grote Arcana kaarten ofwel grote geheimen. Deze kaarten zijn veelal genummerd in Romeinse cijfers en hebben allemaal een naam. Sommige zul je kennen uit films en boeken. De Dood wordt vaak gebruikt om aan te geven dat er iemand gaat sterven. Dit is een verkeerde interpretatie van deze kaart omdat De Dood zelden met een fysieke dood te maken heeft, maar duidt op een geestelijke transformatie. Hieronder zie je een aantal afbeeldingen van tarotkaarten uit de Grote Arcana. De Dwaas is meestal genummerd met een Nul en neemt als zodanig een aparte plaats in binnen de Tarot. Over de Dwaas heb ik een artikel – De Dwaas een nul? – geschreven waar ik zelf erg over te spreken ben.
Bovenstaande voorbeelden zijn afkomstig uit de Rider-Waite Tarot, één van de populairste tarotspellen, en het makkelijkste spel om mee te beginnen wanneer je de Tarot wilt leren lezen omdat er veel over geschreven is.
Herkomst van de Tarot
Er wordt veel geschreven en gegist of het gewone kaartspel nu ontstaan is uit de Tarot of de Tarot met de toevoeging van 22 kaarten ontstaan is uit het gewone kaartspel. Wat was er het eerst? Dit is niet bekend. Hoe de tarot is ontstaan is trouwens helemaal niet bekend. De oudste referentie naar een kaartspel dateert van ongeveer 1370. Kaartspel-fabrikanten hebben in 1977 het 600-jarige bestaan van het kaartspel gevierd. Ze hebben voor dat jaar gekozen omdat de oudste en duidelijkste beschrijving van het kaartspel in 1377 werd gegeven door een Duitse monnik, Johannes genaamd. Hij schreef:
“Een spel genaamd het kaartspel, kwam tot ons in dit jaar. Wanneer dit spel werd uitgevonden, of door wie, is mij onbekend. Vier koningen zijn geportretteerd op vier kaarten. Ieder van hen houdt een zeker symbool in zijn hand. Enkele daarvan zouden het goede, andere het kwade voorstellen. Er zijn ook kaarten, die geen portretten doch enkel symbolen dragen. Het aantal symbolen op deze kaarten loopt van twee tot en met tien. Tezamen zijn er 52 kaarten.”
Dit is niet de eerste referentie naar kaarten, maar wel een duidelijke omdat het enigszins aangeeft wat er op de kaarten te zien is.
Rond 1370 zijn er in oude geschriften al vermeldingen naar kaartspellen te vinden. Ze worden dan in één adem genoemd met dobbelen, domino’s en andere populaire kansspelen uit die tijd. De vermelding zijn meestal verboden op kansspelen.
Af en toe komen we een ander soort vermelding tegen zoals in het Rijksarchief te Brussel. Op 14 mei 1379 wordt er betaald voor een set van 78 kaarten dat bestemd is voor de hertog Wenceslaus en zijn vrouw, hertogin Joanna. Deze verwijzing dateert slechts 2 jaar na die verwijzing van Johannes naar 52 kaarten. Dit wil dus absoluut niet zeggen dat de Tarot ontstaan is uit het gewone kaartspel. Daarvoor zijn er gewoon te weinig verwijzingen. Het is opvallend dat er van voor 1370 hele waslijsten van verboden op kansspellen bestaan, maar zonder de vermelding van kaarten in het verboden lijstje. Wat ook frappant is dat de kaarten wanneer ze worden opgenomen in het lijstje van verboden kansspelen, overal in Europa tegelijk verboden worden. Kortom, de kaarten waren er ineens en ze waren er ineens overal binnen Europa.
In de vierhonderd jaar tussen de eerste vermelding van het kaartspel tot ongeveer de periode van de Franse Revolutie (1789) is er eigenlijk weinig bekend over de Tarot. Dit wekt de indruk dat het kaartspel, of het nu bestond uit 52 of 78 kaarten, alleen maar werd gebruikt om mee te kaarten en te gokken. Dit hoeft echter niet zo te zijn. In die tijd was het niet verstandig om openlijk uit te komen voor ideeën die niet overeenkwamen met de ideeën van de gevestigde kerkelijke of wereldlijke macht.
In de middeleeuwen werd de tarot door de kerk afgedaan als het Prentenboek van de Duivel. Toch waren er niet alleen negatieve geluiden. Zo schreef een geestelijke dat zwaarden kunnen verwijzen naar Gerechtigheid, Staven naar vastberadenheid, Kelken naar geloof en Munten (Pentakels) naar liefdadigheid en naastenliefde.
Er zijn geen lijsten met betekenissen van de kaarten bekend zoals we er vandaag de dag boeken vol van hebben. Wel is er nog een setje spelregels bewaard hoe je Tarocci (Italiaans voor Tarot) moet spelen.
Wat is feitelijk bekend?
Rond 1370 bestaan kaarten ineens overal in Europa. Het is een gewoon kaartspel of kansspel. Of het daarnaast ook nog voor andere doeleinden werd gebruikt is niet bekend, maar dat wil niet zeggen dat dat niet het geval was.
Franse Revolutie en daarna
Ten tijde van de Franse Revolutie neemt de belangstelling voor het occulte ineens enorm toe, waaronder ook de belangstelling voor de Tarot. De tarot is nu duidelijk een voorspelmethode geworden die door hoog en laag graag geraadpleegd wordt. De periode van de Franse Revolutie was een onzekere tijd en daardoor nam de behoefte toe aan iets wat zekerheid kon geven. Omdat de boekdrukkunst nu al is uitgevonden, is er een schat aan informatie bewaard gebleven.
Vanuit deze tijd stammen de eerste lijsten met betekenissen van kaarten en ook de eerste verhalen over de herkomst van de tarot.
- Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar de naam Tarot. In het Frans wordt de laatste ‘t’ niet uitgesproken. In Italië is er een rivier Taro. Dit feit en het feit dat de oudst bewaard gebleven kaarten uit Italië stammen, is voor sommige tarotbeoefenaars genoeg om Italië aan te wijzen als de bakermat van de Tarot.
- Anderen menen dat de Tarot in Egypte is ontstaan. ‘Tar’ zou ‘weg’ of ‘pad’ betekenen in het Egyptisch en ‘Ro’ betekent ‘Koning’ of ‘Koninklijk’. Dit zou kunnen betekenen dat de Tarot een boek zou zijn met geheime, magische wijsheid uit het oude Egypte.
- Dan is er nog een stroming die er op wijst dat de grote Arcana 22 kaarten telt en het Hebreeuwse alfabet 22 letters en dat er dus verband bestaat tussen de tarot en de Hebreeuwse kabbala (joodse geheime leer).
Rond 1880 waait de belangstelling voor het occulte, en ook de Tarot, over naar Engeland. Esoterische orden, zoals de Orde van de Gouden Dageraad waarvan Arthur Waite en Alestair Crowley lid zijn, rijzen als paddenstoelen uit de grond. De leden van de Orde van de Gouden Dageraad waren zeer gecharmeerd van de Tarot. Zowel Arthur Waite als Alestair Crowley hebben een tarotspel ontworpen.
Crowley noemt zijn set kaarten Het Boek van Toth, naar de Egyptische god Toth, god van de magie, het schrift en geneeskunde. Daarmee haakt hij in op het geloof in een Egyptische oorsprong.
Waite schrijft in zijn boek The Pictorial Key to the Tarot dat er hoegenaamd geen enkel bewijs is voor een Egyptische oorsprong en dat de eerste referenties pas van ongeveer 1400 zijn en dat er verder niets bekend is en dat we het daar maar mee moeten doen.
Zo zijn er dus verschillende visies over de herkomst en die worden vaak gebracht als feiten. Hoewel de Tarot sinds de Franse Revolutie gebruikt wordt als middel om de toekomst te voorspellen wordt er sinds die tijd ook duidelijk een diepere esoterische betekenis aan gekoppeld. De Grote Arcana wordt gezien als een inwijdingsweg. Mede daarom is het, denk ik, voor veel mensen belangrijk om een esoterische, gnostische bron te kunnen aanwijzen. Dat de kaarten zomaar uit het niets ontstaan zijn, lijkt onaanvaardbaar. En dat lijkt nog steeds zo te zijn.
- Zo stellen Onno en Rob Docters van Leeuwen in hun boek De tarot in de herstelde Orde dat: “De Tarot is in het Nabije Oosten continu bekend geweest. Tijdens de kruistochten leerden de Tempeliers (een cultureel gerichte kruisvaardersorde) via oosterse esoterische scholen met de Tarot te werken. Vervolgens introduceerden zij deze in West-Europa.” Dit wordt dus gebracht als feit maar zonder enig bewijs!
- Dan is er nog een boekje van Doris Chase Doane waarin staat: “Pas in 1919 werden de feiten over de Egyptische Tarot vrijgegeven voor het publiek. Tot die tijd was de informatie geheim gehouden. Toestemming is verkregen om de 22 afbeeldingen die eerst in steen waren uitgehouwen en in de Egyptische inwijdingstempel de muren sierden te reproduceren”. De kaarten die dan worden gereproduceerd lijken verdacht veel op de kaarten die we altijd al hadden maar dan met wat meer Egyptische symboliek.
Zo wemelt het van de onbewijsbare beweringen. Dit was mogelijk omdat men op het gebied van esoterische kennis niets hoefde te bewijzen omdat al die esoterische kennis geheim van karakter is. Cythia Gilles zegt in haar boek Tarot, dat we al die beweringen rustig kunnen negeren en zij stelt dat:
“Een ieder die gaat werken met de Tarot en gaat zoeken naar de waarheid van de Tarot van voren af aan moet beginnen. Het geheim van de kaarten, als het al kenbaar is, is namelijk nog niet ontsluierd.”
Daar ben ik het helemaal mee eens.
Samenvatting
Samenvattend kunnen we stellen dat de Tarot van onbekende oorsprong is en dat iedere tarotbeoefenaar zich vroeg of laat gaat afvragen “wat is de tarot nu eigenlijk?” Om die vraag te beantwoorden zou het handig zijn om te weten waar de Tarot vandaan komt en waarvoor hij diende. We vermoeden dat het een kosmologie uitbeeldt en dat de kaarten antwoorden op de eeuwenoude vragen van de mens over het hoe, wat en waarom van het bestaan.
Papus stelde in de 18de eeuw dat de kaarten van de Grote Arcana de spirituele geschiedenis van de mens voorstelde:
“De tocht van de ziel. De ziel, zo stelde hij, komt voort of maakt zich los van het eeuwige, het oneindige en komt dan in het duister van het fysieke lichaam terecht en vervolgens zoekt deze mens de weg terug naar het eeuwige.”
Dit is ongeveer de kern waar iedere zoekende op het spirituele pad zich mee bezighoudt. En dit is al een heel oud gegeven waarbij we makkelijk terug kunnen grijpen op Boeddha en het idee van verlichting.
Arthur Waite vond dat Papus wel enigszins in de juiste richting dacht. Zelf voegt hij eraan toe dat de tarot niet ontsprongen kan zijn uit één bepaalde school want het is niet puur alchemistisch, niet puur kabbalistisch, niet helemaal astrologisch en het is ook geen ceremoniële magie. Maar het is de presentatie van universele ideeën door universele beelden.
Tegenwoordig sluiten de meeste tarotkenners zich hierbij aan. Die universele beelden sluiten ook goed aan bij de archetypen zoals geformuleerd door Carl Gustav Jung en dat maakt een Jungiaanse benadering van de Tarot mogelijk (Hamaker e.a.). Omdat we die universele ideeën en beelden ook terugvinden in de mythologie is een mythologische benadering ook mogelijk.
Vanwege het universele karakter zijn er dus veel benaderingen mogelijk en zoals Cynthia Gilles opmerkte in haar boek The Tarot: History, Mystery and Lore, lijkt het erop dat “een ieder die de waarheid van de tarot zoekt, van voren af aan moet beginnen omdat het geheim van de kaarten nog niet is ontsluierd.” Dat vind ik een heel spannend aspect van de tarot. Ook de verschillende benaderingen, en de enorme hoeveelheid tarotspellen en boeken maken van de Tarot een interessant vakgebied.
Conclusie
Je zou dus kunnen zeggen dat tarotbeelden ons doen voelen dat dit niet zomaar plaatjes zijn, hier moet iets groots aan ten grondslag liggen. Dit mysterie dat door niemand afdoende beantwoord kon worden, heeft volgens mij bijgedragen aan de steeds groeiende belangstelling voor Tarot door de eeuwen heen. Dat, en natuurlijk het feit dat zelfs wanneer we niet weten wat het grote geheim nu eigenlijk is, de Tarot nog steeds een nuttig navigatiemiddel blijkt te zijn op ons levenspad.
In 2017 ben ik mij opnieuw gaan verdiepen in de geschiedenis van de Tarot. Tussen 1996 (de tijd dat ik bovenstaande schreef) en 2017 is er veel onderzoek gedaan naar de oorsprong van de Tarot. Je kunt hierover lezen in mijn artikel Het Ontstaan van de Tarot.